---

Zawsze wierzyłam, że sukces jednej kobiety

może pomóc innym kobietom go osiągnąć.

(Gloria Vanderbilt)

---

KRONIKA WYDARZEŃ 2016 R.

 

FUNDACJA HARCEREK

na VII Pikniku Archiwalnym Polskiej Akademii Nauk

11 czerwca 2016 roku

„Patroni warszawskich ulic i kobiety zasłużone dla stolicy”.

 

Muzeum Harcerstwa, aktywnie współpracujące z Archiwum PAN zadeklarowało, że podczas tegorocznego pikniku, oprócz corocznej wystawy książek, przedstawi postaci instruktorek harcerskich zasłużonych dla stolicy. Na prośbę Muzeum Harcerstwa prezentację na ten temat przygotowała Fundacja Harcerek. Stąd w  programie VII WPA znalazł punkt:

„14. 10–15.40 pokaz multimedialny pt. Polki–Warszawianki–Harcerki, prowadzi dr Wanda Czarnota, prezes Fundacji Harcerek, Pałac Staszica, Sala Lustrzana”.

Wprowadzeniem do pokazu był slajd następującej treści:

 

Prezentacja przygotowana przez Fundację Harcerek miała na celu pokazanie aktywności społecznej harcerek działających na rzecz stolicy i jej mieszkańców, w różnych okresach historycznych.

Przedstawiono sylwetki 35 warszawskich harcerek wśród których znalazły się dziewczęta i kobiety od 15 lat wzwyż – harcerki, wędrowniczki, instruktorki. W opinii uczestników spotkania, wiedza o ich działaniach zaprezentowana podczas pokazu nie jest powszechnie dostępna. Na przykład niewiele osób wie o tym, że: 

 

 

 

* W latach 30. warszawskie wędrowniczki, za swój trop wędrówki przyjęły potrzeby dziecka. Pod ich stałą opieką dorastały dzieci z rodzin wielodzietnych i ze środowisk najbardziej zaniedbanych, one pomagały im w nauce, organizowały dożywianie i czas wolny.

 

* Przez całe międzywojnie, podczas wojny i po wojnie warszawskie instruktorki organizowały i prowadziły szkoły z internatem, ośrodki sanatoryjne i prewentoria dla dzieci.

 

We współpracy z ośrodkami zdrowia i pomocy społecznej organizowały placówki oświatowo-kulturalne i prowadziły świetlice środowiskowe, udzielały pomocy medycznej i prawnej – bezrobotnym, samotnym matkom, ludziom starym i nie w pełni sprawnym.

 

We współpracy z PWK (Przysposobienie Wojskowe Kobiet) organizowały szkolenie dziewcząt w zakresie pomocy medycznej, łączności, obrony przeciwlotniczej i strzelania.

 

Podczas wyjazdów na letnie obozy służyły okolicznym mieszkańcom obejmując ich opieką sanitarną i prowadząc poradnictwo dla kobiet. Harcerki organizowały też imprezy oświatowo-kulturalne dla dorosłych i dla dzieci.

 

* We wrześniu 1939 roku harcerki pełniły służbę łączności w komendach wojskowych i w placówkach samorządowych, obsługiwały wszystkie miejskie centrale telefoniczne i urzędy pocztowe, obsługiwały punkty informacyjne na dworcach, organizowały ruchome patrole sanitarne, prowadziły punkty sanitarne i pracowały w szpitalach, organizowały punkty opieki dla matek z małymi dziećmi i prowadziły 54 kuchnie polowe. 

 

* Podczas II wojny światowej instruktorki warszawskie organizowały i prowadziły tajne nauczanie. Pod patronatem Rady Głównej Opiekuńczej zorganizowały i prowadziły harcerskie domy dziecka, internaty i półinternaty, ogniska i świetlice, w których uczyły d zieci i młodzież oraz zapewniały im zajęcia sportowo-rekreacyjne i wyjazdy kolonijne. W tych domach udzielano też pomocy wysiedlonym i uchodźcom, jeńcom wojennym i uciekinierom z transportów oraz osobom poszukiwanym przez gestapo.

 

* W ruchu oporu warszawskie harcerki: obsługiwały sieć alarmową Komendy Głównej AK, były dzielnicowymi referentkami łączności i szkoliły łączniczki dla ZWZ-AK, były referentkami sanitarnymi dzielnic i szkoliły sanitariuszki dla AK, prowadziły nasłuchy radiowe, pracowały w wywiadzie wojskowym, obsługiwały punkty kontaktowe, redagowały pisma, kolportowały prasę i Biuletyn BiP, przeprowadzały przez zielone granice, były w partyzantce, organizowały ruch oporu w obozach koncentracyjnych, i na przymusowych robotach.

 

* W Powstaniu Warszawskim 800 harcerskich sanitariuszek obsługiwało 49 punktów sanitarnych, harcerki stanowiły ponad połowę ogółu łączniczek.  Starsze walczyły w harcerskich batalionach. Młodsze prowadziły punkty opieki dla dzieci, przenosiły pocztę powstańczą, dostarczały niemowlętom odżywki przygotowane przez lekarki-harcerki, dostarczały żywność mieszkańcom. Na (niepełnej) liście strat dziewcząt i kobiet warszawskie harcerki stanowią 47,4%.

 

*Po wojnie warszawskie harcerki organizowały i prowadziły domy dziecka, prewentoria oraz szkoły z internatami dla sierot wojennych w Małopolsce i na Opolszczyźnie,  organizowały oświatę na Warmii i Mazurach, ucząc dzieci z podręczników przygotowywanych przez siebie podczas okupacji.

 

* W latach powojennych większość warszawskich harcerek założyła własne rodziny i/lub podjęła pracę w różnych zawodach do których przygotowywały się podczas studiów na tajnych kompletach. Wiele z nich nadal pracowało z dziećmi i młodzieżą, niektóre pracowały naukowo i z czasem zdobyły tytuły profesorskie w wielu dziedzinach nauki, niektóre wykonywały wolne zawody (architektki, farmaceutki, lekarki, prawniczki, redaktorki). Wszystkie pozostały wierne harcerskiemu Przyrzeczeniu:

 

„ Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce,

nieść chętną pomoc bliźnim i być posłuszną prawu harcerskiemu ”.

 

Uczestnicy spotkania byli pod wrażeniem ogromu pracy i bohaterstwa jakim wykazały się opisywane postaci. W dyskusji zwracano uwagę na brak powszechnej wiedzy na ten temat i zdziwienie, iż żadna z tych kobiet, mimo niezaprzeczalnych zasług, nie ma swojej ulicy w Warszawie.  

*

Władze Fundacji Harcerek podjęły decyzję o wystąpieniu do Komisji ds. Nazewnictwa Miejskiego Rady m.st. Warszawy z wnioskiem o uwzględnienie, przy nadawaniu imion warszawskim ulicom, trzech wybitnych postaci polskiego ruchu harcerskiego, którymi są: harcmistrzyni Rzeczypospolitej Jadwiga Falkowska, dr Ewa Grodecka i dr Józefina Łapińska.

*

Prezentacji towarzyszyła wystawka książek opisujących działalność Warszawskiej Chorągwi Harcerek oraz dokonania warszawskich instruktorek w różnych okresach historycznych. Teksty oryginalne – fragmenty pamiętników i wypowiedzi bohaterskich harcerek – czytali głośno uczestnicy spotkania.  Gościem specjalnym był reżyser filmów dokumentalnych Włodzimierz Dusiewicz ps. „Dusza”, który podzielił się własnymi wspomnieniami – jako wychowanek jednego z internatów prowadzonych przez harcerki podczas wojny.

 

 

 *

 

Spotkanie międzyorganizacyjne nt. DNIA HARCERKI

 

W dniu 24 maja 2016 roku z inicjatywy Fundacji Harcerek odbyła się rozmowa instruktorek harcerskich z różnych organizacji o potrzebie ożywienia tradycji Dnia Harcerki.

W siedzibie Fundacji spotkały się harcmistrzynie: ze Związku Harcerstwa Polskiego – komendantka Chorągwi Stołecznej Paulina Gajownik, ze Związku Harcerstwa Rzeczpospolitej – członkini Naczelnictwa Magdalena Masiak i komendantka Mazowieckiej Chorągwi Harcerek Alicja Dziewanowska, ze Stowarzyszenia Harcerskiego – naczelniczka Magdalena Tchórznicka i przedstawicielka instruktorek w Naczelnictwie Katarzyna Verbeek. W spotkaniu uczestniczyła dyrektorka Muzeum Harcerstwa. Fundację reprezentowały: Ewa Witkowska – przewodnicząca Rady Fundacji, Iwona Kaja – przewodnicząca Rady Nadzorczej oraz Wanda Czarnota i Beata Mikołajewska z Zarządu Fundacji.

Dyskusję poprzedziła prezentacja historii Dnia Harcerki zawierająca, m.in.: „wyciąg” ze strony Wikipedii „święta ruchome”, skan notatki „Wędrowniczki po Zachodnim Stoku” zamieszczonej w piśmie „Węzełek” (ZHPpgK), skan tablicy w kościele św. Marcina w Warszawie poświęconej pamięci harcerek, które odeszły na wieczną wartę oraz fotki ze spotkań międzypokoleniowych.

Tradycję uczczenia pamięci poległych i zmarłych harcerek coroczną Mszą św. w ich intencji zapoczątkowały „Wędrowniczki po Zachodnim Stoku”. Od lat 60. w każdą pierwszą niedzielę października, w kościele św. Marcina na Starym Mieście w Warszawie, odprawiana jest Msza św. „za harcerki”. W otwartym spotkaniu, które ma miejsce potem – instruktorki różnych pokoleń wymieniają się myślami o harcerstwie i wiedzą o wydarzeniach harcerskich minionego roku. Przez wiele lat spotkania te odbywały się w Domu Polonii na Krakowskim Przedmieściu.

W dniu 26 kwietnia 2006 roku, inicjatorki „Dnia Harcerki” przekazały zapoczątkowaną przez siebie tradycję Naczelniczkom organizacji harcerskich. Do jej kontynuowania zobowiązały się: Naczelniczka Harcerek ZHR – hm. Magda Masiak i Naczelniczka ZHP  – hm. Teresa Hernik.

 

Od tamtego dnia minęło 10 lat.

 

 

Wiedza o „Dniu Harcerki” przestała być upowszechniana i tradycja wydaje się powoli zanikać. Jej inicjatorki odeszły już na wieczną wartę, naczelniczki organizacji harcerskich, które przejęły od nich „pałeczkę” nie pełnią już swoich funkcji. Synchronizacja między organizacjami zawodzi i brakuje przepływu informacji. Coraz mniej dziewcząt w szarych mundurkach uczestniczy w Mszy św. za harcerki. W 2015 roku były na niej: poczet sztandarowy i warta honorowa ZHR, przewodnicząca ZHR i władze Organizacji Harcerek, sekretarz Rady Naczelnej ZHP i kierowniczka Wydziału Zagranicznego Głównej Kwatery oraz Fundacja Harcerek. Nie ma też stałego miejsca spotkań po Mszy św. Dlatego Fundacja Harcerek uznała za celowe zwołanie spotkania w tej sprawie.

Uczestniczki zorganizowanego przez Fundację spotkania podzieliły się własnymi przemyśleniami o Dniu Harcerki i wyraziły zainteresowanie kontynuowaniem tej tradycji. Mówiły też o potrzebie i korzyściach płynących z wymiany doświadczeń między instruktorkami harcerskimi. Uznały, że międzypokoleniowe spotkania w Dniu Harcerki mogą być doskonałą okazją do rozmów na tematy ważne dla dziewcząt i dla harcerstwa.

Ponieważ największe doświadczenie w organizacji Dnia Harcerki ma Mazowiecka Chorągiew Harcerek ZHR, jej komendantkę poproszono o organizację tegorocznych obchodów. „Wyzwanie” zostało przyjęte. 

*

Uczestniczki spotkania rozmawiały też o „capstrzyku” przy grobie Jagi Falkowskiej w dniu 1 sierpnia podkreślając, że każdego roku podczas naszej tam obecności zatrzymuje się wiele osób. W związku z czym warto przygotować pisemną informację o Jadwidze Falkowskiej, którą można rozdać zainteresowanym „widzom”.

Na spotkaniu przyjęto następujące wnioski i ustalenia:

• Dzień Harcerki 2 października 2016 roku przygotowuje Mazowiecka Chorągiew Harcerek ZHR. Po Mszy św. odbędzie się spotkanie instruktorek ze wszystkich organizacji. Zasugerowano motyw przewodni spotkania: „teraz historię harcerstwa tworzymy my i na nas spoczywa odpowiedzialność”.
• ZHP i SH, drogą organizacyjną i na swoich stronach internetowych, upowszechnią wiedzę o Dniu Harcerki. Forma prezentacji tej wiedzy powinna być zachęcająca (np. oprócz faktów także ciekawostki o dawnych instruktorkach). Wskazana jest międzyorganizacyjna wymiana linków i informacji na ten temat.
• Fundacja Harcerek przygotuje tekst (ulotkę) nt. Dnia Harcerki, które można będzie rozdać 2 października przed kościołem św. Marcina.

Spotkanie zakończyło się kręgiem i odśpiewaniem „Bratniego Słowa”.

 

*

„(…) Chciałabym powiedzieć ci coś, co ci zostanie, co zachwyci twą duszę i napełni cię Radością na ścieżkach życia. (…) Powinnaś być dobra i silna tą Dobrocią.”

Aimée Degallier-Martin, Księga Jaszczurki, tłum. Jadwiga Rolińska 1999 r.

„W POSZUKIWANIU DOBRA …”

W sobotę 27 lutego, na corocznym spotkaniu z okazji Światowego Dnia Myśli, w siedzibie Fundacji Harcerek toczyła się dyskusja na temat rozumienia i czynienia dobra.
Czym jest DOBRO?
Oto kilka wybranych definicji:

• DOBRO – „to, co oceniane jest jako pożyteczne, wartościowe, zgodne z nakazami etyki”, za: 100 tysięcy potrzebnych słów, red. J. Bralczyk, WN PWN 2005, s.124.
• DOBRO – „każda rzecz, która może służyć do zaspokajania ludzkich potrzeb”, za: http://portalwiedzy.onet.pl/
• DOBRO – „określa poprawność czynów i zachowania człowieka, ich zgodność z normami moralnymi”, za: http://www.wikipedia.pl 

Najpierw przypomniałyśmy sobie ideę dobra w ujęciu filozofów. Ich myśli komentowała Izabella Kurowska-Brandenburska.

Według PLATONA idea dobra jest pierwszą zasadą i ostatecznym celem, do którego dąży świat i człowiek.
ARYSTOTELES uważał, iż dobro jest celem wszelkiego dążenia

• naturę dobra znajduje się przez ustalenie celów życiowych,
• nie ma innego dobra niż realne,
• celem najwyższym jest dobro osiągalne,
• dobro jako byt służy rozwojowi człowieka.

SOKRATES był tym, który wyróżnił dobra moralne wynosząc je ponad wszystko:

• tylko to, co dobre, jest naprawdę pożyteczne,
• prawdziwym dobrem jest cnota, a każda cnota jest wiedzą,
• zdobywając wiedzę osiągamy dobro, a z nim pożytek i szczęście.

STOICY uznali dobro za byt obiektywny. Dobrem jest działanie zgodne z ogólnym porządkiem świata, a złem przeciwstawianie się temu porządkowi.
Judaizm uznaje dobro za stan rzeczy.
Buddyzm – pojęcie dobra odnosi do wartości czynów. Dobro jako obiektywnie istniejący byt nie występuje.

Św. AUGUSTYN – dobro istnieje obiektywnie i jest równoważne woli Boga

• świat jako dzieło Boże jest dobry,
• cokolwiek istnieje, o ile istnieje, jest dobrem,
• zło jest tym, czego nie ma w dobrze,
• zło obiektywnie nie istnieje i jest tylko brakiem dobra.

Św. TOMASZ z Akwinu – dobro jest tym, co jest godne pożądania

• dobro stanowi zarówno cel jak i przedmiot pożądania,
• podstawą dobra jest doskonałość bytu,
• stopień dobroci zależy od stopnia doskonałości.

KANT – dobro jest związane z wolną wolą. Dobro stanowi wartość, którą dostrzegamy w momencie świadomego podejmowania decyzji. Działanie dobre służy wypełnianiu obowiązków.

• proste rozróżnienie dobra i zła polega na działaniu zgodnym z wolą Boga i ogólnym porządkiem świata,
• rozróżnienie na działanie dobre i złe wynika ze stosunku człowieka do obowiązku, (czyli do zewnętrznego systemu wartości narzuconego przez społeczeństwo).

NIETZSCHE – wartości są względne i subiektywne, zależne od sytuacji i warunków.

• nie ma moralności obiektywnej, powszechnie obowiązującej,
• każdy ma taką moralność jaka jest mu potrzebna dla osiągnięcia celów życiowych.

Św. JAN PAWEŁ II – centralnym aktem natury ludzkiej jest dobro moralne

• energią dobra moralnego jest rozum człowieka,
• jedynie dobro moralne doskonali człowieczeństwo.

*

Wypowiedzi uczestniczek spotkania inspirowane były tekstami filozofów oraz własnym doświadczeniem społecznym. W dyskusji próbowałyśmy opowiedzieć gdzie szukamy dobra i czy świadomie czynimy dobro?
Wszystkie wyniosłyśmy z harcerstwa nawyk spełniania codziennie przynajmniej jednego dobrego uczynku.

• Czy każda z nas pamięta o tym w dorosłym życiu?
• Czy świadomie spełniamy dobre uczynki, czy robimy to odruchowo?
• Jakie motywy kierują naszymi czynami, naszym działaniem?

„Powinnaś być dobra i silna tą Dobrocią”…, czytamy w gawędzie szwajcarskiej skautki z lat 30. XX wieku. Czy jest to możliwe we współczesności – w Polsce, w Europie, w Świecie?
W wielogodzinnej rozmowie okazało się, że z harcerskiego nawyku szukamy dobroci w drugim człowieku i staramy się spełniać „dobre uczynki”, dzieje się to, jakby mimochodem.
Końcowe, niezbyt optymistyczne dywagacje, o tym że bardzo trudno być „dobrą” w dzisiejszej rzeczywistości, postanowiłyśmy zamienić na słowa harcerskiej piosenki:

… warunki tylko warunkami, od dawna wszak słyszymy to,
lecz my jesteśmy harcerkami i zwyciężymy wszelkie zło …

 

Jak wiadomo w skautingu żeńskim problem = challenge

… gdzie idziemy ciernie głogi,
gdy przejdziemy róże wzrosną
więc nie schodźmy z naszej drogi …

 

Świat ma tak wiele dla nas wszystkich – jeśli tylko mamy oczy, które to widzą,
serce, które kocha i dłonie, które to dla nas zbierają. Lucy Maud Montgomery

Spotkanie „W poszukiwaniu dobra …” przygotowała i prowadziła Majka Wałęza.

---